Γιατί τα έντομα έλκονται από το φως;

Πολλές φορές τα βράδια του καλοκαιριού θα έχετε καθίσει έξω και θα έχετε δεχτεί καταιγισμό επιθέσεων από έντομα. Γιατί μερικά έντομα έχουν αυτή τη συμπεριφορά που συνήθως οδηγεί στον θάνατό τους; Υπάρχουν μερικές θεωρίες γύρω από αυτό το θέμα τις οποίες θα κοιτάξουμε αλλά καμία δεν συμφωνεί απόλυτα.

Η αντίδραση ενός οργανισμού με κίνηση προς το φως λέγεται φωτοτροπισμός ή φωτόταξη (phototaxis). Οι θετικώς φωτοτροπικοί οργανισμοί, όπως οι πεταλούδες της νύχτας, μετακινούνται προς πηγές φωτός. Οι αρνητικά φωτοτροπικοί οργανισμοί μετακινούνται από την αντίθετη μεριά του φωτός, όπως οι κατσαρίδες που κρύβονται σε σκοτεινές γωνίες όταν ανάψετε τα φώτα.

Μια δημοφιλής θεωρεία προτείνει για τα θετικά φωτοτροπικά έντομα ότι οι αφύσικες πηγές φωτός παρεμβαίνουν στο εσωτερικό σύστημα προσανατολισμού τους. Πριν την χρήση τεχνητού φωτός, τα νυχτόβια έντομα όπως οι περισσότερες πεταλούδες, εξελίχθηκαν για να χρησιμοποιούν φυσικές πηγές φωτός, όπως το φως του φεγγαριού ή των άστρων, για να προσανατολιστούν. Αυτά τα έντομα πετούν κρατώντας τα σώματά τους ευθυγραμμισμένα σε μια συγκεκριμένη γωνία με την πηγή του φωτός.

Αφού το φεγγάρι είναι πολύ μακριά, η γωνία μένει η ίδια καθώς το έντομο πετάει αλλά αυτό δεν ισχύει με μικρότερες πηγές φωτός όπως η φλόγα ενός κεριού ή μια λάμπα. Αυτό συμβαίνει επειδή η γωνία του φωτός αλλάζει καθώς το έντομο προσπερνάει την πηγή και έτσι σε μια προσπάθεια για να διατηρηθεί ευθυγραμμισμένο με την πηγή του φωτός, καταλήγει να κάνει κύκλους γύρω από αυτή.

Αυτή η θεωρία όμως έχει αρκετά προβλήματα αφού αφύσικες πηγές φωτός, όπως οι φωτιές που ανάβουν οι άνθρωποι, υπάρχουν για χιλιάδες χρόνια. Εμείς ωστόσο μπορεί να περιμέναμε ότι η φυσική επιλογή θα εξάλειφε τα έντομα που θα εμπλέκονταν σε τέτοια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Επιπλέον πολλά είδη πεταλούδων δεν είναι μεταναστευτικά και έτσι δε βγαίνει νόημα για ποιο λόγο θα χρειαζόταν το σεληνόφως για προσανατολισμό.

Άλλη μια θεωρία είναι ότι όταν βλέπουν μια ανεμπόδιστη πηγή φωτός, αυτό υποδεικνύει ότι ο δρόμος είναι καθαρός και επομένως τα έντομα πετούν κατευθείαν προς το φως σε μια προσπάθεια να αποφύγουν εμπόδια. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει το λόγο που μερικά έντομα ορμούν πάνω σε λάμπες.

Μερικοί έχουν προτείνει ότι αφού πολλά λουλούδια αντανακλούν υπεριώδη ακτινοβολία (UV), τα έντομα μπορεί να έλκονται σε τεχνητές πηγές φωτός που εκπέμπουν μικρές ποσότητες UV επειδή τα μπερδεύουν με λουλούδια, δηλαδή πηγή τροφής. Πράγματι τα έντομα τείνουν έλκονται περισσότερο από υπεριώδες φως από ότι φως σε μεγαλύτερα μήκη κύματος όπως είναι το κίτρινο και το κόκκινο.

Μια τελευταία αξιοπερίεργη ιδέα ειπώθηκε τη δεκαετία του 70 από έναν εντομολόγο. Αυτή η υπόθεση αναφέρει ότι οι πεταλούδες βασικά μπερδεύουν συγκεκριμένες πηγές φωτός με θηλυκές πεταλούδες. Ενώ αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο, ανακαλύφθηκε ότι το υπέρυθρο φάσμα φωτός που προήλθε από φλόγες κεριών έχει μερικές κοινές συχνότητες με το φως που προέρχεται από τις φερομόνες των θηλυκών πεταλούδων. Η ίδια έρευνα ανακάλυψε ότι οι φερομόνες ένα αδύναμα βιοφωτισμένες.

Έτσι οι αρσενικές πεταλούδες ίσως να ορμάνε προς το φως επειδή το μπερδεύουν με θηλυκή πεταλούδα που ψάχνει ταίρι. Δυστυχώς για αυτές, αντί να βρουν ταίρι βρίσκουν θάνατο.

Ωστόσο αυτή η ιδέα δε βγάζει νόημα δεδομένου του γεγονότος ότι τα έντομα προσελκύονται περισσότερο στο υπεριώδες φως και όχι στο υπέρυθρο, όπως είδαμε παραπάνω.

Τελικά αν και φαίνεται πως οι επιστήμονες δεν έχουν αποφασίσει ακόμα γιατί τα έντομα έχουν τέτοια συμπεριφορά, φαίνεται πως η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το φως ως μέσο προσανατολισμού αλλά είναι δύσκολο να αποδειχθεί οριστικά.