Πως μερικά παράσιτα μπορούν να καταλήξουν στα μάτια σας και να σας τυφλώσουν.

Νότια της Σαχάρα στην Αφρική και σε μέρη της Λατινικής Αμερικής, υπάρχει ένα παρασιτικό σκουλίκι που μολύνει περίπου 25.000.000 ανθρώπους, προκαλώντας σοβαρές δερματικές παθήσεις, επιληψία και τύφλωση. Είναι γνωστό ως Onchocerca volvulus, μπορεί να ζήσει για περισσότερο από 10 έτη κάτω από το δέρμα.

Κάθε μέρα το θυληκό σκουλίκι παράγει χιλιάδες προνύμφες, που λέγονται μικροφιλάριες (microfilariae) και φτάνουν στο δέρμα  όπου απο εκεί μπορεί να τις πάρουν μαύρες μύγες που τρέφονται με αίμα. Η παρουσία αυτών των προνυμφων κάτω από το δέρμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή φαγούρα και παραμορφωτικές βλάβες. Όμως το πιο ενοχλητικό είναι ότι κάποια από αυτές τις προνύμφες μπορεί να καταλήξει στο μάτι. Αυτό συμβαίνει σχεδόν στο 1/3 των μολυσμένων με αυτό το παράσιτο και πολοί από αυτούς τυφλώνονται λόγω της μόλυνσης.

Το 2013 η Κολομβία έγινε η πρώτη χώρα της Αμερικής  που εξάλειψε την ασθένεια τύφλωσης Onchocerca που οφείλοταν σε αυτό το παράσιτο. Εκείνη τη χρονιά η Παγκόσμια Τράπεζα δεσμεύθηκε ότι θα εξαληφθεί η Onchocerca και από την Αφρική.

Όμως η Onchocerca δεν ειναι η μόνη παρασιτική ασθένεια των οφθαλμών. Πολλά άλλα παράσιτα στοχεύουν το μάτι ως καλύτερο περιβαλλον. Ένα από τα χαρακτηριστηκά ζώα της Αφρικής, ο ιπποπόταμος, έχει ένα μικροσκοπικό μόριο στο μάτι του με μορφή παρασιτικού Flatworm που λέγεται Oculatrema hippopotami και ζει κάτω από τα βλέφαρά του.

Διαφορετικά σημεία του ματιού γίνονται επίσης στόχος. Οι αδένες που παράγουν δάκρυα σε κάποια πουλιά είναι φωλιά για το παράσιτο που λέγεται Philophthalmidae το οποίο τρέφεται από τα δάκρυα του πτηνού.

Αν και κανένα από αυτά τα παράσιτα δεν πηγαίνει κατευθείαν στο μάτι, υπάρχουν μερικά που το κάνουν. Υπάρχουν κάποια σκουλικια Fluke που μολύνουν ψάρια και πολλαπλασιάζονται στα μάτια τους, προκαλώντας έτσι σχηματισμό καταράκτη.

Από την μεριά των παρασίτων, η πρόκληση βλάβης στον ξενιστή είναι επιζήμια για την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμός τους. Το να τυφλώσουν τον ξενιστή τους σίγουρα θα πρέπει να το αποφύγουν.

Όμως στην περίπτωση του σκουλικιού Fluke, το ψάρι δρά ως προσορινός μεταφορικός ξενιστής και ο τελικός τους προορισμός είναι τα ψαροφάγα πτηνά. Τυφλώνοντας μερικώς τον ξενιστή τους, αυτά τα παράσιτα αυξάνουν τις πιθανότητες να φαγωθεί το ψάρι από κάποιο πτηνό.

Για μερικά ζώα όμως η τύφλωση από παράσιτα δεν αποτελεί μεγάλο εμπόδιο. Ο καρχαρίας της Γροιλανδίας είναι μολυσμένος από το παράσιτο Ommatokoita elongata το οποίο βυθίζει ένα είδος τροποιημένων πλευρών κατευθείαν στο μάτι του καρχαρία και τρέφεται από τον κερατοειδή χιτώνα του. Όσο δυσάρεστο και αν ακούγεται, ο καρχαρίας δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την παρουσία του παράσιτου.

Μολυσμένος καρχαρίας Γροιλανδίας

Όμως γιατι να επιλέγουν τα μάτια από όλα τα υπόλοιπα μέρη; Τα μάτια παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια στο παράσιτο γιατί η ανοσοαπόκριση είναι χαμηλότερη σε ένταση από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος. Παρά την εικασία ότι το παράσιτο μπορεί να προσελκύσει πιθανό θύμα στον καρχαρία, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι αυτά τα παράσιτα μπορούν να παρέχουν τέτοια λειτουργία.

Επιστρέφοντας στο Onchocerca, ποιός είναι ο εξελικτικός του σκοπός στο να τυφλώνει τον ξενιστή του; Του επιτρέπει να αναπαραχθεί ή απλά βρίσκει καταφύγιο από το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή; Τελικά αποδεικνύεται ότι η παρουσία της προνύμφης Onchocerca στο μάτι είναι εντελώς τυχαία.

Όταν οι μικροφιλάριες τρυγιρνούν μέσα στο σώμα, στην προσπάθειά τους να φτάσουν το δέρμα, μερικές από αυτές καταλήγουν στο μάτι. Η φλεγμονώδης αντίδραση προκαλείται από ένα συμβιοτικό βακτήριο που μεταφέρει το παράσιτο που λέγεται Wolbachia. Αυτό προκαλεί βλάβες και χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση.

Η Onchoceriasis θεωρείται Παραμελημένη Τροπική Νόσος (neglected tropical disease - NTD), δηλαδή μολυσματικές ασθένειες που εμφανίζονται κυρίως σε φτωχές ή τριτοκοσμικές χώρες. Αυτά τα παράσιτα και τα παθογόνα επιδεινώνουν την φτώχεια επειδή έχουν αντίκτυπο στην διαμόρφωση των παιδιών, την παραγωγικότητα, τις κοινωνικές σχέσεις και γενικά στο βιοτικό επίπεδο.

Το Αφρικανικό Πρόγραμμα Ελέγχου Onchoceriasis (APOC) ξεκίνησε το 1995 για τον έλεγχο της εξάπλωσης της Onchocerca αλλά πλέον ο σκοπός του είναι η εξάλειψη του παρασίτου. Ευελπιστούμε ότι στο κοντινό μέλον, αυτό το πρόγραμμα εξάλειψης θα σώσει εκατομμύρια ανθρώπους από τις εξουθενωτικές συνέπειες αυτού του παράσιτου.